Mentale ondersteuning

voor PO en VO | bijgewerkt op 7 juni 2021

Een groeiende groep leerlingen heeft het mentaal zwaar als gevolg van de coronacrisis. Wat kun je hier als school in betekenen?

• Kijk voor meer informatie ook bij Pedagogiek en motivatie.

Er zijn toenemende zorgen over de mentale gezondheid van leerlingen als gevolg van de coronacrisis. De crisis brengt veel jongeren onzekerheid, stress en spanningen. Hun sociale contacten, vrijheid en experimenteerruimte zijn sterk verminderd. En door de vernieuwde maatregelen die vanaf eind december gelden, moeten de meeste leerlingen ook het fysieke contact op school opnieuw missen. Veel leerlingen hebben op dit moment ook vanuit hun school iets extra’s nodig om overeind te blijven.

Naast de vaak beperkte groep kwetsbare leerlingen die op school meestal wel bekend is, is er een groeiende middengroep van leerlingen die het mentaal zwaar heeft. De school kan iets betekenen voor leerlingen door laagdrempelig gebruik te maken van al bestaande en vaak kosteloze tools. Er bestaat niet één specifieke aanpak die past bij alle scholen en leerlingen, maar er zijn verschillende manieren waarop scholen hun leerlingen kunnen ondersteunen bij mentale problemen. De VO-raad heeft in samenwerking met betrokken onderwijs- en zorgorganisaties een beknopte handreiking gemaakt die scholen hierbij kunnen gebruiken. 

Sociaal-emotioneel welbevinden

Voer het gesprek over het sociaal-emotioneel welbevinden van leerlingen. Het kan voor leerlingen heel gek zijn om ineens thuis te zitten en niet op school te zijn. Ook kunnen er leerlingen zijn met een stressvolle thuissituatie, waaraan ze nu niet kunnen ontsnappen. Dit kun je op verschillende manieren doen:

Een-op-eengesprekken

Spreek kinderen regelmatig een-op-een en vraag hoe het gaat. Met videobellen kun je zijn of haar reacties zien.

Pedagoog Kees van Overveld geeft veel informatie en tips over het aangaan van een gesprek met een leerling. Een aantal van zijn tips:

• Zorg voor regelmatig individueel contact met elke leerling en vraag naar het welbevinden. De vragenlijst over SEL-competenties kan hierbij ondersteunen. 
• Merk je bij de vragen die je stelt geen enkele spanning bij de leerling? Dan gaat het goed en kunnen zowel de leerling als jij gewoon zo doorgaan.
• Is er wel sprake van een bepaalde mate van spanning? Geef dan vooral aandacht aan de emotionele competentie. Zorg dat je wat vaker belt of chat met deze leerling. Bied vooral een luisterend oor. Vraag door naar de emoties van de leerling en naar de effecten op zijn of haar handelen en denken. 
• Is er duidelijk spanning? Dan is het belangrijk om te focussen op hoe de leerling rustig kan worden. De technieken die je daarbij kunt gebruiken worden ook wel zelfmanagementtechnieken genoemd. Laat de leerling zichzelf bijvoorbeeld toespreken met korte zinnetjes. 
• Maak daarna afspraken over wat de leerling nodig heeft van jou of van anderen. Misschien is het mogelijk tot een concrete oplossing te komen. 

Vergeet niet te eindigen met een samenvatting van jullie afspraken en sluit het gesprek op een goede en positieve manier af. Zijn er na een gesprek grote zorgen? Dan zijn er vervolgacties nodig (zie voor meer informatie Omgaan met verschillen).

Groepsgesprek

Gedragsspecialist Anton Horeweg geeft aan dat het goed is ook klassikaal te praten over de zorgen van de leerlingen. Dit zorgt voor herkenning. Daarnaast geeft hij nog een aantal andere tips:

• Heb je weinig tijd? Laat de leerlingen dan een smiley tekenen die laat zien hoe het met ze gaat en vraag ze die voor de camera houden.
• Wijs de leerlingen op de Kindertelefoon. Op YouTube staan uitlegfilmpjes.
• Wijs leerlingen erop dat ze ook met anderen kunnen praten over hoe ze zich voelen, bijvoorbeeld met de buren, een opa of oma, et cetera.
• Zorg ervoor dat de leerlingen weten dat jij beschikbaar bent als er iets is. Geef aan dat ze jou altijd kunnen bereiken. Die steun doet er echt toe!

Vragenlijst

Heb je niet veel tijd en wil je toch horen hoe het met alle leerlingen gaat? Dan kun je een vragenlijst inzetten. Een voorbeeld van zo’n lijst is die van klasse.be. Op basis daarvan kun je vervolgacties ondernemen, zoals een-op-eengesprekken.

Op wijslijst.nl vind je een overzicht van informatie over en tools voor sociaal-emotionele ontwikkeling.

Een ander voorbeeld is dat van Scholengroep Leonardo Da Vinci in Leiden. Ook die scholengroep zag in dat deze tijd veel vergt van leerlingen en maakte een vragenlijst voor het mentaal welbevinden van leerlingen en de ervaringen van leerlingen met afstandsonderwijs. Je kunt de vragenlijst aanpassen naar de lokale situatie op jouw school.

Zorgen om leerlingen

Kijk bij kinderen en jongeren naar de gevolgen van langdurige maatregelen voor hun welzijn. Soms zijn er zorgen over de veiligheid. Dat zijn kinderen en jongeren waar al langer zorgen over zijn. Voor hen kan de situatie thuis nog vervelender worden. Maar er zijn ook kinderen die nog niet in beeld waren bij de hulpverlening. Zij krijgen te maken met oplopende spanningen van ouders of herhaalde ruzies over de omgangsregeling. Of ze zijn getuige of slachtoffer van huiselijk geweld. Doordat jongeren meer thuis zijn, lopen ze ook online meer risico. Denk aan cyberpesten, sexting, grooming en mensenhandel (loverboy). Je leest er meer over bij het NJi op de pagina Kwetsbaarheid vanwege zorgen over veiligheid.

Jongeren die zich veel alleen voelen, kun je doorverwijzen naar het platform eenzamejongeren.com. Is er sprake van angst en onzekerheid als gevolg van de pandemie? Dan kun je gebruikmaken van de hulpkaarten van Trajectum of van de zelfhulpbrochure ‘Bang zijn voor het coronavirus’.

Heeft een leerling te maken gehad met een overlijden in zijn of haar omgeving tijdens de coronacrisis? Lees dan de aanbevelingen van de GGD en Wageningen University over het omgaan met een persoon in rouw.

Praktijkvoorbeeld

Verbinding is een voorwaarde voor leren, zet daarom juist nu in op ontmoeting. Het Bernard Lievegoed College in Maastricht anticipeert daarop met onder meer mentorgesprekken, online buddy’s, maatwerkklassen, ondersteuning voor ouders en lessen op andere locaties. Je leest er meer over bij Voortgezet Leren.

Terug