Schoolexamentoetsen op afstand

voor VO | gepubliceerd op 3 december 2020

Docenten staan als gevolg van corona en de bijbehorende maatregelen voor een complexe taak. Bij de organisatie van de schoolexamens moeten ze rekening houden met leerlingen die ziek zijn, en met leerlingen die niet ziek zijn maar die toch niet op school mogen komen vanwege coronagerelateerde klachten (of door besmetting in de nabije omgeving). Leerlingen moeten achterstanden inhalen en tegelijkertijd geplande leerstof bijhouden, schoolexamentoetsen inhalen of herkansen. En dat terwijl de volgende toetsweken er alweer aan komen. Hoe zorg je als docent voor creativiteit en flexibiliteit rondom het schoolexamen, maar voorkom je ook een al te grote werklast voor jezelf?

We gaan in op de volgende vragen:

Geschikte toetsvormen en alternatieve (digitale) schoolexamentoetsen

Bij het samenstellen van het programma van toetsing en afsluiting (PTA) heb je als docent en school nagedacht over de keuzes die je wil maken. Je bekijkt per eindterm of groepje eindtermen op welke manier je wil toetsen. SLO biedt vakdocenten ondersteuning door middel van handreikingen schoolexamen. Per handreiking worden de verplichte eindtermen van het schoolexamen benoemd. De handreikingen geven aanwijzingen en suggesties voor vorm en inhoud van de schoolexamentoetsen. Hierbij geeft SLO aan dat het aan de school is om dat wat ‘moet’ op de juiste wijze te vertalen naar de eigen school en bewuste keuzes te maken bij wat ‘mag’.

Alternatieve schoolexamentoetsen

In de huidige situatie kan het zo zijn dat de toetsvorm die je in het PTA had beschreven niet (geheel) uitgevoerd kan worden op de manier zoals je van tevoren bedacht had, bijvoorbeeld doordat een groot deel van je leerlingen thuis in quarantaine zit. Eerder schreven toetsdeskundigen Tamara van Schilt-Mol en Desirée Joosten-ten Brinke een praktische handleiding met tips en adviezen over toetsen op afstand. Het uitgangspunt van Tamara en Desirée is dat je, wanneer je de eindtermen als uitgangspunt neemt, nooit de verkeerde toetsvorm kan kiezen.

De auteurs: “Bedenk dat jij een betrouwbare beslissing moet kunnen nemen over de prestatie van de leerling. Welk doel heb je met de toetsvorm en welke eindtermen wil je kunnen vaststellen? Een presentatie wordt bijvoorbeeld vaak als oneigenlijke toetsvorm ingezet. De docent wil dan bijvoorbeeld vaststellen of de leerling kennis kan toepassen, maar hij beoordeelt (ook) presentatievaardigheden. In onze handleiding staat een stappenplan waarmee je in vier stappen van oorspronkelijke naar alternatieve toetsvorm komt. En er staan ook tips in om te voorkomen dat je met de alternatieve toetsvorm andere dingen gaat beoordelen dan je van plan was.”

Verschillende vormen

Het kan daarbij ook voorkomen dat je als docent een schoolexamentoets in verschillende vormen wilt aanbieden, zoals bijvoorbeeld voor de leerlingen die thuiszitten en de leerlingen die naar school mogen komen. Zo heeft het Eerste Christelijk Lyceum (ECL) ervoor gezorgd dat leerlingen die gezond thuis zitten tóch mee kunnen doen met de schoolexamentoetsen. Waar dat voor de zomer nog vrij tijdrovend was en werd georganiseerd door een leraar die de verzegelde envelop met schoolexamentoets bij de leerling thuisbracht, doet de school dit nu met behulp van exam.net.

Het Element in Amersfoort zorgde tijdens de scholensluiting voorafgaand aan de zomervakantie voor vervangende digitale opdrachten die de eindtermen dekten. Daar werd gelijk creatief over nagedacht: “Er ontstonden direct creatieve ideeën voor de digitale opdracht, zoals presentaties via videobellen of een biologieopdracht over corona die goed aansluit bij de thema’s gaswisseling en bescherming.” Het Libanon Lyceum ontwikkelde een beslisboom en toetsprotocol om meer duidelijkheid te geven aan leerlingen en ouders.

Wanneer je bij een schoolexamentoets verschillende vormen aanbiedt – bijvoorbeeld door het digitaal toetsen van sommige leerlingen en het toetsen van de anderen in het lokaal – is het belangrijk na te denken over het creëren van een gelijk speelveld. Je wil niet dat de leerling in het lokaal bevoordeeld wordt ten opzichte van de leerling die digitaal toetst en vice versa. Een mogelijkheid is te werken met het vierogenprincipe, waarbij jij als examinator er niet alleen voor staat. Je betrekt dan een collega bij constructie, afname en/of beoordeling van de toets. Ga je uit van het vierogenprincipe? Neem dit dan ook mee in de communicatie richting de leerlingen en ouders.

Toestemming aanpassingen

Wil je als examinator een schoolexamentoets op een andere manier aanbieden (bijvoorbeeld digitaal), dan is er een aantal zaken waarmee je rekening moet houden. Mocht er een aanpassing zijn in de vorm en/of inhoud van de schoolexamentoets, dan zal dit aangepast moeten worden in het PTA met toestemming van de MR en met een melding aan de inspectie.

De eerste stap die je neemt is dat je samen met de examensecretaris een voorstel doet voor het aanpassen van de schoolexamentoets, inclusief een onderbouwing van dit voorstel. Je kijkt samen met de examensecretaris of deze aanpassing voldoet aan de eis dat alle voor het SE verplichte eindtermen gedekt moeten zijn. Daarnaast stel je een kort (onderbouwd) bericht op voor leerlingen en ouders welke aanpassing voor een schoolexamentoets wordt doorgevoerd. De directie en examensecretaris zijn vervolgens verantwoordelijk voor het informeren van ouders en leerlingen. Het bestuur is verantwoordelijk voor het verkrijgen van toestemming van de MR en de melding aan de inspectie. Als docent is het dus niet mogelijk om het PTA zelfstandig aan te passen. Mocht het gaan om een mondeling schoolexamen dat via Teams of per telefoon wordt afgenomen, dan is er geen aanpassing nodig in het PTA.

Meer weten?

Veilige en betrouwbare (digitale) toetsomgeving

Voor leerlingen die een kwetsbare gezondheid hebben, of een ouder/verzorger hebben met een kwetsbare gezondheid, en die ervoor hebben gekozen volledig op afstand lessen te volgen is een alternatieve toetslocatie op school te overwegen. Zie ook dit praktijkvoorbeeld.

Indien een leerling op school in een lokaal zonder toezicht of de leerling thuis een toets maakt, is surveillance met behulp van een camera mogelijk. De leerling wordt dan gefilmd terwijl hij/zij de toets maakt, terwijl een docent (of assistent) meekijkt. Uiteraard moet je hierover als docent heldere afspraken maken, die afspraken vastleggen en een gedragscode opstellen. Dat betekent dat je vooraf duidelijk moet maken wat wel en niet is toegestaan. Vooraf kan het lokaal (bij een lokaal zonder toezicht) of de kamer thuis bekeken worden via een videoverbinding en gecheckt op eventuele spiekbriefjes. Zie ook het toetsprotocol van het Libanon Lyceum of de gedragscode van stichting Zaam.

Soms volstaat het de schoolexamentoets vooraf te mailen of beschikbaar te stellen in een online omgeving, zodat de leerling de toets zelf kan uitprinten en op papier kan maken. Op het moment dat de leerlingen in de klas de schoolexamentoets krijgen uitgedeeld, kan de docent (of een assistent) de toets mailen of beschikbaar stellen in de eigen leeromgeving. De leerling maakt de toets vanaf het scherm of op papier. De leerling scant of fotografeert de uitgeprinte en ingevulde toets en stuur deze weer terug naar de docent.

Aandachtspunten bij toetsen op afstand

Bij toetsen op afstand is het goed om met de volgende zaken rekening te houden: 

Hoe regel je AVG-kwesties bij digitale surveillance?

Afstandstoetsing kan een uitkomst bieden in de huidige situatie. Gelukkig zijn er inmiddels allerlei technische en digitale oplossingen. Hieraan zijn wel regels verbonden: je mag immers niet zomaar leerlingen filmen of opnames van leerlingen opslaan en terugkijken. Je moet dus goede afspraken met elkaar maken over het doel, de grondslag en het gedrag bij gebruik van de digitale middelen, online surveilleren en het (eventueel) vastleggen van opnames.

Er zijn hulpmiddelen voor het maken van goede afspraken:

Illustratie: OlafdeGroot.nl

Herkansen en inhalen

Iedere leerling heeft recht op het maken van een schoolexamen. Nu het door de huidige maatregelen vaker voorkomt dat een leerling een schoolexamen niet kan maken (bijvoorbeeld als gevolg van thuisquarantaine), kan het zijn dat scholen moeite hebben met het organiseren van schoolexaminering. Daarbij is het goed om te letten op het onderscheid tussen het inhalen van schoolexamentoetsen en het herkansen. Als school dien je leerlingen in de gelegenheid te stellen het eindexamen af te leggen. Wanneer een leerling een schoolexamentoets mist, moet deze leerling de kans krijgen de schoolexamentoets in te halen. Het herkansen van schoolexamentoetsen kan verschillen per school en staat beschreven in het eigen examenreglement. Scholen kunnen ervoor kiezen inhalen van een schoolexamentoets ten koste te laten gaan van een herkansing. Dat was al zo en dat kan dus ook in de huidige situatie. Toch is het prettig om als school goed mee te denken met je leerlingen.

Praktijkvoorbeelden

Vier voorbeelden van scholen en hoe zij omgaan met inhalen en herkansen in de huidige situatie:

Tot slot

We bevinden ons in een uitzonderlijke situatie door de coronacrisis, waardoor aanpassingen in hoog tempo worden ingevoerd. Scholen moeten elke keer weer een zorgvuldige afweging maken tussen wat praktisch haalbaar is en de inhoudelijk en onderwijskundige overwegingen. Het kan helpen alvast ervaring op te doen door bijvoorbeeld oefentoetsen te organiseren. Leerlingen en docenten kunnen dan alvast wennen aan toetsen op afstand, zonder dat het resultaat meteen meetelt voor een cijfer.

Stel je vraag

Heb je naar aanleiding van deze informatie nog vragen? Stel ze aan het loket.

Terug