Volgen en toetsen

voor PO en VO | bijgewerkt op 6 september 2023

Als een leerling op afstand werkt, is het belangrijk om de ontwikkeling van de leerling te blijven volgen. De voortgang kun je volgen via formatief en summatief toetsen. Wat precies de mogelijkheden zijn, is erg afhankelijk van de situatie. Het is een maatwerkoplossing. Op deze pagina schetsen we een aantal mogelijkheden.  

Op deze pagina vind je informatie over:

• Formatief toetsen op afstand
• Summatief toetsen op afstand
• Hoe regel je AVG-kwesties bij digitale surveillance? 
• Tips voor devices en omgeving 
• Praktijkvoorbeelden

Formatief toetsen op afstand  

Formatief evalueren, ofwel formatieve toetsing, omvat alle activiteiten die de leerlingen en de leraar uitvoeren om de leeractiviteiten van leerlingen in kaart te brengen, te interpreteren en te gebruiken om betere beslissingen te nemen over vervolgstappen. Formatief evalueren heeft dus als primair doel leerlingen en hun leraren inzicht te geven in het leerproces en onderwijs op maat te geven. Meer informatie over hoe je dit kunt doen is te vinden bij zicht houden op voortgang en bij lesgeven.  

Summatief toetsen op afstand 

Toetsen op afstand is niet altijd makkelijk en het heeft voor- en nadelen. Je kunt er niet van uitgaan dat een leerling thuis zonder toezicht een toets voor een cijfer op een eerlijke manier maakt. Hoe ga je hiermee om?  

Een aantal ideeën en praktische tips hierbij: 

• Afhankelijk van het doel van de toets kan het belangrijk zijn om spieken en fraude zo veel mogelijk te voorkomen. De verschillende instrumenten die je daarvoor kunt inzetten (locken en blocken, live monitoring, monitoring door opname, geautomatiseerde proctoring) hebben wel altijd impact op de privacy van de leerling. Bekijk de Aanpak IBP van Kennisnet met meer informatie over aandachtspunten rond privacy bij digitaal toetsen.  
• Leerlingen kun je natuurlijk ook toetsen aan de hand van complexe(re) opdrachten. Vraag ze bijvoorbeeld een werkstuk, PowerPoint of filmpje te maken. Daarnaast kun je leerlingen digitaal mondeling toetsen of presentaties en spreekbeurten laten houden. Het is wel van belang dat je bij dit type opdracht duidelijk de doelen en de beoordelingscriteria formuleert (afbakenen van de opdracht). 
• Ga na welke vorm van toetsafname past bij de toets. Dat wil zeggen dat de manier van afname de toets voldoende betrouwbaar en valide maakt en de minste impact op de privacy van de leerling heeft. Leerlingen moeten de toetsvorm kennen en ermee hebben geoefend. 
• Aangezien de toetsomgeving wordt aangepast en daarmee het toetsreglement, zal ook de MR moeten worden geïnformeerd. Want toetsen op afstand wijkt af van de gebruikelijke gang van zaken (toetsen in de klas). In een nieuwe omgeving gelden andere spelregels en consequenties. 

• Het gehele toetsproces moet worden ingericht voor:  

Uitgangspunten van de summatieve toets:   

• Leerlingen moeten vooraf weten wat er van ze wordt verwacht en waarop ze worden beoordeeld. 
• Leerlingen moeten een gelijkwaardige toets krijgen. Je kunt wel variëren in de vraagformulering. (Alle leerlingen krijgen bijvoorbeeld de opdracht om een betoog te schrijven, maar de standpunten of bronnen kunnen verschillen.) 
• Leerlingen moeten dezelfde voorkennis hebben en beschikken over dezelfde bronnen. 
• Leerlingen moeten weten dat ze achteraf op plagiaat kunnen worden gecontroleerd. 
• De toets zou bij verschillende beoordelaars (ongeveer) eenzelfde oordeel moeten opleveren. 
• De toets moet een betrouwbaar resultaat opleveren. 

Extra aandachtspunten primair onderwijs:  

• Spreek met de leerlingen af dat ze de online toetsen alleen maken. Leg uit dat dit een meetmoment is om hun voortgang in de gaten te houden. Vraag ouders op te schrijven waar hun kind tegenaan loopt en bespreek dit samen. Geef leerlingen waar nodig aanvullende lesmaterialen om mee te oefenen. 

Hoe regel je AVG-kwesties bij digitale surveillance? 

Je mag niet zomaar leerlingen filmen of opnames van leerlingen opslaan en terugkijken. Je moet dus goede afspraken met elkaar maken over het doel, de grondslag en het gedrag bij gebruik van de digitale middelen, online surveilleren en het (eventueel) vastleggen van opnames. 

Er zijn hulpmiddelen voor het maken van goede afspraken: 

• De Autoriteit Persoonsgegevens heeft een checklist die je kunt gebruiken.  
• Op de Aanpak IBB staat informatie over privacyissues rond fraude voorkomen bij digitaal toetsen. 
• Cito heeft een pagina met adviezen voor schoolexamens (en andere toetsen) op afstand. 
• Les op afstand heeft de onderstaande poster gepubliceerd. 

Tips voor devices en omgeving 

• Laat de ouders of verzorgers weten dat er een toets thuis wordt afgenomen. 
• Controleer of de leerling in een ruimte zit waar hij niet wordt gestoord. 
• Controleer of het device voldoende is opgeladen of aan een oplaadkabel hangt. 

• Sluit zoveel mogelijk programma’s af (zoals Netflix, YouTube, games et cetera), indien nodig ook door anderen in huis. 
• Check of de camera en andere hulpmiddelen functioneren (toetsenbord, muis, geluid, microfoon et cetera). 

Gebruik je op school Chromebooks en worden deze door de school beheerd? Of heb je een licentie op Google Workspace (voorheen G Suite)? Dan kun je de veilige toetsomgeving van Google gebruiken.  Gebruik je op school Windows-devices die door de school worden beheerd en gebruik je Office 365 en MSteams? Dan kun je kun je de veilige toetsomgeving van Microsoft gebuiken.   

Meer informatie over de technische specificaties vind je bij platformen.

Daarnaast zijn er nog verschillende mogelijkheden in de elektronische leeromgevingen, losse toetsplatformen of losse beveiligingsplatformen die kunnen ondersteunen bij het toetsen.

Praktijkvoorbeelden:   

• Met een toetsprotocol op afstand examineren – Voortgezetleren.nl
• Tips om op afstand het leerproces van leerlingen te volgen en sturen – Voortgezetleren.nl
• Libanon Lyceum toetst thuis onder duidelijke voorwaarden – VO-raad.nl

Terug