Toetsen op afstand
voor PO en VO | bijgewerkt op 4 december 2020
Onderwijs in deze tijd vraagt om flexibiliteit en creativiteit van alle betrokkenen. Leerlingen of leraren worden ziek (al dan niet als gevolg van COVID), of ze worden getest en zitten daarom thuis. Lessen vallen uit, worden vanuit huis of met behulp van een onderwijsassistent verzorgd. Soms gaat de hele school, of gaan afdelingen of locaties dicht.
Op deze pagina’s helpen we leraren op weg bij het vormgeven van toetsinstrumenten voor die situaties waarin de leerling thuis zit. Niet alle onderdelen zijn even geschikt voor maatwerkoplossingen, dus enige terughoudendheid is op zijn plaats. Indien een school een paar weken dichtgaat, is het weinig zinvol een heel pakket aan maatregelen te treffen. Niet-toetsen kan dan uitkomst bieden, maar hoe houd je dan zicht en grip op de voortgang van de leerling (zie ook Zicht op verschillen in voortgang).
Afhankelijk van het doel van de toets kan het ook belangrijk zijn om spieken en fraude zoveel mogelijk te voorkomen. De verschillende instrumenten die je daarvoor kunt inzetten hebben wel altijd een impact op de privacy van de leerling. Bij de Aanpak IBP van Kennisnet vind je meer informatie over privacy en het voorkomen van fraude bij digitaal toetsen.
Toetsen op afstand voor het po
In het basisonderwijs is toetsen op afstand niet makkelijk. Leerlingen van groep 1 tot en met 6 kun je niet (of niet goed) digitaal aansturen. Dat loopt altijd via de ouders. Voor de leerlingen in groep 7 en 8 is er meer ruimte voor digitale aansturing en heb je meer mogelijkheden om zicht te houden op de voortgang van leerlingen.
Voor een officieel klassikaal meetmoment, zoals een methodetoets, is de huidige situatie op afstand niet geschikt. Dat komt door de volgende oorzaken:
- Niet alle leerlingen hebben geschikte apparaten.
- Leerlingen hebben (digitale) ondersteuning nodig van ouders. De kans is groot dat ze hun kind af en toe zullen helpen.
- Leerlingen hebben mogelijk de beschikking over spiekmiddelen.
Gaat het om een enkele leerling, die niet ziek is, maar met klachten thuis zit? Dan is er meer mogelijk. Hoe kun je leerlingen op afstand in zo’n geval toch toetsen, of in elk geval zichthouden op hun voortgang? Hieronder vind je tips van scholen die toetsen op afstand.
Tips voor toetsen op afstand
- Maak altijd een toetsreglement en stem dit af met de ouders, schoolleiding en eventueel MR of ouderraad.
- Veel methode- en methodeonafhankelijke toetsen en adaptieve leermiddelen zijn digitaal beschikbaar en hebben een dashboard. Hoewel je er niet vanuit mag gaan dat de resultaten direct zijn toe te kennen aan de leerling, heb je zo wel een instrument om de voortgang in de gaten te houden. Heeft de leerling thuis gewerkt en hoe ging dat?
- Spreek met leerlingen af dat ze de online toetsen alleen maken. Leg uit dat dit een meetmoment is om hun voortgang in de gaten te houden. Vraag ouders op te schrijven waar hun kind tegenaan loopt en bespreek dit samen. Geef leerlingen waar nodig aanvullende lesmaterialen om mee te oefenen.
- Toets je topografie op papier en wil je dit digitaal doen? Overweeg dan een licentie aan te schaffen voor digitaal toesten. Met een licentie kunnen leerlingen zelf aangeven wanneer zij klaar zijn voor de toets.
- Leerlingen kun je natuurlijk ook toetsen aan de hand van complexe(re) opdrachten. Vraag ze bijvoorbeeld een werkstuk, PowerPoint of filmpje te maken. Op deze manier oefenen zij ook hun digitale vaardigheden. Het is wel van belang dat je bij dit type opdracht duidelijk de doelen en de beoordelingscriteria formuleert (afbakenen van de opdracht).
- Kijk ook even op Wijslijst hier vind je meer informatie en tools over het vormgeven van toetsen op afstand.
Toetsen op afstand voor het vo
Toetsen op afstand is niet altijd makkelijk en heeft voor- en nadelen. Je kunt er niet vanuit gaan dat een leerling thuis zonder toezicht een toets voor een cijfer op een eerlijke manier maakt. Hoe ga je hiermee toch goed om? Een aantal uitgangspunten en praktische tips.
Als je op afstand digitaal wilt toetsen, houd dan rekening met onderstaande uitgangspunten:
- Doorloop het Stappenplan bij de Aanpak IBP van Kennisnet dat ondersteunt bij het maken van doordachte keuzes voordat je digitaal gaat toetsen.
- Ga na welke vorm van toetsafname passend is voor deze toets, dat wil zeggen dat deze de toets voldoende betrouwbaar en valide maakt met de minste impact op de privacy van de leerling.
- Leerlingen moeten vooraf weten wat er van ze wordt verwacht en waarop ze worden beoordeeld.
- Leerlingen moeten een gelijkwaardige toets krijgen. Je kunt wel variëren in de vraagformulering. (Alle leerlingen krijgen bijvoorbeeld de opdracht om een betoog te schrijven, maar de standpunten of bronnen kunnen verschillen.)
- Leerlingen moeten bekend zijn met de toetsvorm en hiermee hebben geoefend.
- Leerlingen moeten dezelfde voorkennis hebben en beschikken over dezelfde bronnen.
- Leerlingen moeten weten dat ze achteraf eventueel op plagiaat worden gecontroleerd (check op internet of instrumenten zoals Ephorus of andere plagiaatscanners).
- De toets zou bij verschillende beoordelaars (ongeveer) eenzelfde oordeel moeten opleveren.
- De toets moet een betrouwbaar resultaat opleveren.
Formatief toetsen
Bij formatief toetsen geef je de leerlingen meer autonomie en ontstaan maatwerktrajecten waarin de standaard summatieve toetsen niet passen. Veel voorbeelden en inspiratie vind je in de Facebookgroep ‘Actief leren zonder cijfers‘. Hoe je eenvoudig in ‘real-time’ en online feedback en beoordelingen kunt geven? Daar helpt de kickstarter Classkick bij. Daarnaast kunnen docenten met de Quizlet kickstarter hun leerlingen stimuleren om op ieder gewenst moment en op iedere gewenste plek zelfstandig te oefenen voor toetsen. Het kan soms ook handig zijn om een aantal formatieve onderdelen om te zetten in een cijfer (hoewel dat eigenlijk niet de bedoeling is). Denk hierbij aan het omzetten van een rubric in een cijfer, het beoordelen van een ‘hardopdenken-opdracht’ of het beoordelen van oplossingsstrategie (in het geval van wiskunde bijvoorbeeld).
Tips voor devices en omgeving
- Communiceer met de ouders/verzorgers dat er een toets thuis wordt afgenomen.
- Controleer of de leerling in een ruimte zit waar hij niet gestoord wordt.
- Controleer of het device voldoende opgeladen is of aan een oplaadkabel hangt.
- Sluit zoveel mogelijk programma’s af (zoals Netflix, YouTube, games et cetera), indien nodig ook door andere gebruikers in huis.
- Check of de camera en andere hulpmiddelen functioneren (toetsenbord, muis, geluid, microfoon et cetera).
Meer informatie? Kijk dan de webinar van 25 maart terug voor praktische tips.
Op wijslijst.nl vind je een overzicht van informatie over en tools voor oefenen en toetsen.