Praktijkvoorbeelden afstandsonderwijs
voor PO en VO | bijgewerkt op 27 september 2022
Welke keuzes maken scholen bij het organiseren van afstandsonderwijs, en het combineren van onderwijs op school en thuis?
Uit de gesprekken die we voeren met scholen komen enkele benaderingen nadrukkelijk naar voren. We hebben deze beschreven in de vorm van scenario’s. Je hoeft als school niet voor één scenario te kiezen, maar door elementen van de verschillende scenario’s te gebruiken kom je tot een mix die jouw school het beste past. Ook hebben we praktijkvoorbeelden beschreven in casussen. De komende tijd vullen we deze steeds aan. Heb jij een inspirerend voorbeeld? Laat het ons weten via het loket.
- Keuze 1: Het lesrooster centraal en daarop variëren
- Keuze 2: Het leerdoel centraal – werken met de studieplanner
- Keuze 3: Les op afstand volhouden en begeleiding op school waar nodig
- Praktijkvoorbeelden van afstandsonderwijs
Keuze 1: het lesrooster centraal en daarop variëren
- De meeste scholen werken met een jaarrooster en ingeplande lessen door vakdocenten. Ze volgen zoveel mogelijk het rooster en doen daarop aanpassingen. De helft van de leerlingen gaat bijvoorbeeld naar school. Digitale lessen gaan door.
- Centrale uitleg- en instructiemomenten worden tegelijk fysiek en online aangeboden. De lessen worden opgenomen zodat leerlingen deze steeds kunnen raadplegen.
- De hybride situatie wordt ingevuld met een videostream. Kijk voor meer informatie bij synchroon lesgeven.
- Aan het eind van de instructiemomenten in de les verstrekt de docent de opdrachten.
Deze opdrachten worden SMART geformuleerd: wat moet ik leren, waarom, hoe, et cetera. De leerlingen kunnen zowel thuis als op school aan de opdrachten werken.
- Er wordt nog steeds getoetst. Bij het opgeven van een toets vermeldt de docent concreet welk type kennis hij wil toetsen. Zijn het reproductievragen (die het meest fraudegevoelig zijn) of toepassingsvragen? Een formatieve aanpak is mogelijk omdat de hybride situatie zich goed leent voor korte mondelinge toetsmomenten. Zie ook de richtlijnen en tips voor online toetsen.
- Mentoren en klassenleerkrachten houden persoonlijk of in groepsmomenten contact met leerlingen om verdere begeleiding bij het werk te bieden. De ene school laat deze momenten juist fysiek in de school plaatsvinden, de andere school kiest voor online. Ze kijken daarbij ook naar de leerlingen die het meest zijn gebaat bij begeleiding op school.
Keuze 2: het leerdoel centraal – werken met de studieplanner
In deze variant bieden scholen delen uit de klassieke les apart aan: instructie, werken aan opdrachten in verschillende werkvormen (project, samenwerking, onderzoek, et cetera), toetsen en afsluiting.
Bij deze keuze is een zo gedetailleerd mogelijk overzicht van opdrachten en het programma voor toetsing en afsluiting van belang. Dit overzicht wordt aan het begin van het jaar gemaakt en is altijd te raadplegen door leerlingen.
De overzichten zijn er in veel varianten: studiewijzers, werkplanners, weekplanners, leerdoeloverzichten of rubrics. Veel scholen hebben er al digitale versies van.
Hoe gedetailleerder deze planners zijn, met opdrachten en vormen van toetsing en toetsingsmomenten, des te beter bewijzen ze nu hun nut om tot organisatie van hybride onderwijs te komen. Leerlingen zijn dan immers al bekend met het antwoord op de vraag: wat weet je en wat kun je aan het eind van deze periode?
- Vanuit de werkplanners weten leerlingen steeds wat ze kunnen doen.
- Instructies zijn kort, worden ingepland, indien nodig voor heel grote groepen en online. De instructie wordt opgenomen zodat leerlingen deze steeds kunnen raadplegen.
- Leerlingen kennen de opdrachten die ze moeten doen en voeren deze voor of na instructie thuis uit.
- Fysieke ontmoetingen in de school zijn bedoeld voor gesprekken met de coach of mentor of om in aanwezigheid van leraren te werken aan de opdrachten. Soms is er een inschrijfsysteem voor de planning.
Keuze 3: les op afstand structureel inzetten en begeleiding op school waar nodig
Sommige scholen kiezen ervoor de lessen op afstand intact te laten ook zonder code rood, omdat daar een zekere routine mee is bereikt.
Let op: dit scenario sluit niet aan bij het ‘sectorplan covid-19 in het onderwijs’ en dient daarom alleen ter inspiratie.
- De fysieke school is in dit scenario de plek voor alleen die leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben of die toetsen moeten maken.
- Het fysieke onderwijs wordt vooral besteed aan mentoruren, waarin leerlingen extra begeleiding kunnen krijgen.
- Ook de (summatieve) toetsen worden op school gepland.
Praktijkvoorbeelden van afstandsonderwijs
Hoe werkt de combinatie van afstandsonderwijs en fysiek onderwijs in de praktijk? We verzamelen voorbeelden van scholen die hun keuze voor een mix van onderwijs thuis en op school al hebben gemaakt.
Heb je een goed praktijkvoorbeeld? Doet jouw school het anders dan de voorbeelden die je hier ziet staan? Op deze website blijven we voorbeelden uit de praktijk publiceren. Wil je jouw ervaringen delen? Neem dan contact op met ons loket.
Werk je in het primair onderwijs?
Bekijk hieronder de tips van Alma van den Bos. Zij is leerkracht en coördinator van de Rijdende School en heeft veel ervaring met het geven van volwaardig onderwijs door het combineren van fysiek onderwijs en onderwijs op afstand.
Werk je in het voortgezet onderwijs?
Casus 1: Picasso Lyceum in Zoetermeer
Het Picasso Lyceum in Zoetermeer is een school die al lang ervaring heeft met het werken vanuit leerdoelen met intensieve persoonlijke begeleiding. Voor de situatie na juni werkt deze school de organisatie van onderwijs als volgt uit:
- Door het synchrone deel van het rooster verder te beperken, ontstaat er meer ruimte voor verwerking onder begeleiding van leraren. Dit gebeurt op maat in groepen van wisselende samenstelling.
- Dit is goed fysiek te organiseren in kleine groepen, bijvoorbeeld op basis van inschrijving.
- De instructie is kort, in grotere groepen en online.
- Elke dag zijn er twee blokken waarin, op basis van inschrijving, in kleine groepen fysiek aan de leerdoelen gewerkt kan worden. Op die manier wordt het aantal leerlingen dat in de school aanwezig is beperkt.
- Het team bereidt zich voor op een hybride situatie waarin thuiswerken vaker zal moeten worden op- of afgeschaald.
Casus 2: SG De Rietlanden in Lelystad
SG De Rietlanden is een brede vo-school die werkt aan het concept 20-80 Learning.
Het team van deze school wil af van de ‘demotiverende honderd toetsen per jaar’, maar elke leerling beter kunnen determineren en de vinger aan de pols houden. Deze periode betekent voor de school een bevestiging dat de driehoek ouders – leraar – leerling werkt:
- De studiewijzer is de spil in het onderwijs. Op havo en vwo werkt de school al met een studiewijzer die loopt van vakantie tot vakantie, zodat leerlingen zelf leren plannen en vakoverstijgend werken. Op het vmbo staan weektaken in de studiewijzer. Na de zomer wordt de studiewijzer digitaal ingebruik genomen.
- Zodra een halve klas op school les heeft, is het de bedoeling dat de andere helft online mee kan kijken/luisteren.
- De school heeft te maken met een oud gebouw en grote klassen (32 leerlingen). Een combinatie van middelen is voorlopig de enige optie. Wel worden de leerlingen die thuis moeilijk kunnen werken door gebrek aan apparatuur, ruimte, ondersteuning of eigen motivatie naar school gehaald om daar te werken.
- De lessen worden hybride ingericht:
- Aanpassingen aan lessen: een standaard rooster van 9.00 tot 14.00 uur maar per vak slechts 1 synchrone online les per week. De andere lessen zijn interactieve uren met de leraar.
- De chat staat altijd open, tijdens ingeplande huiswerkuren worden vragen gesteld (deze uren blijken sociaal ook erg belangrijk te zijn, omdat leerlingen elkaar hier ook kunnen spreken).
- Een combinatie van Microsoft Teams en Magister. Via Teams kunnen leerlingen de les volgen en vragen stellen (met name via chat).
- Online staan de microfoons uit tijdens de uitleg en ervaren leerlingen meer rust. Het is de bedoeling dit met de half/half-lessen te behouden.
- Lessen worden, waar mogelijk, opgenomen voor leerlingen die niet deel kunnen nemen of voor leerlingen die deze nogmaals willen beluisteren/bekijken.
- Instructievideo’s en links naar digitale middelen zijn aanvullend.
- De studiewijzer is het centrale punt voor inzetbepaling: alle vakdocenten geven aan hoe het kind zich inzet en hoe de betrokkenheid is. Leerlingen werken zelfstandig met de studiewijzer, leveren huiswerk in door dit te fotograferen en te mailen en maken opdrachten als verwerking, verrijking of verdieping op de lesstof. De inzet wordt bijgehouden op basis van tijdig inleveren, actief meedoen tijdens de live lessen en het nakomen van afspraken met de coach. Deze inzet is onderdeel van de determinatie als een leerling niet geheel voldoet aan de gestelde overgangseisen.
- Er is meer formatieve evaluatie zoals openboektoetsen en mondelinge overhoringen.
- Na de zomer gaat de school over op een andere elo waar hele leerlijnen per vak worden uitgezet.
Bronnen
Dit artikel is gebaseerd op gesprekken met:
- Astrid Buijs (rector Picasso Lyceum)
- Jeroen van Grunsven (adviseur Schoolinfo)
- Florentine Dijksma (adviseur Lucas Onderwijs)
- Selma Klinkhamer (directeur vmbo Boor)
- Paula Ford (ict-docent SG De Rietlanden)